شهر کربلا

کربلا در گذر تاریخ

كربلا در ناحیه غربی رودخانه فرات قرار دارد، و فاصل هاش تا بغداد، 105کیلومتر است. تاریخ كربلا به دوران بابلی ها باز می گردد.

امام حسین (ع) در روز دوم محرم سال 61 همراه كاروانش به كربلا رسید و نام آن را پرسید و در جواب، نام كربلا را شنید، فرمود: (اللّهُمَّ إنّی اعُوذُ بِكَ مِنَ الكَربِ وَ البَلاء)؛ خدایا من از سختی ها و بلاهای این سرزمین به تو پناه می برم.

بنا به برخی گفته های مورخین، امام (ع) گوش های از زمین كربلا (زمینی به مساحت 36 کیلومتر مربع (را كه اكنون شامل قبر او و سایر شهدای كربلا میشود، به مبلغ 60000 درهم از مردم نینوا و غاضریه خریداری كرد و با آنها شرط كرد كه مردم را برای زیارت راهنمایی كنند و از زائرین قبرش تا سه روز پذیرایی كنند. این سرزمین تا سال 61 هجری قمری، بیابانی بیش نبوده است، اما بعد از واقعه كربلا و پس از ساخت گنبد و بارگاه برای شهدا، به كیی از شهرهای زیارتی عراق تبدیل شد. و در دوره های مختلف تاریخی، از عصر اموی تا عباسی و دوران تهاجم مغولان تا عصر حاضر، مورد توجه برخی از خلیفه ها و امیران قرار داشت. و این امر ناشی از ارادت و توجه آنان به مرقد مطهر امام حسین (ع) و یارانش بود. این شهر در روزگار كلدانی ها محل سكونت برخی از مسیحی ها بود كه آن را (كور بابل (، به معنای پرستشگاه خداوند، می نامیدند؛ زیرا در آن جا معبدها و پرستش گاه های بزرگی وجود داشت.

كربلا در روزگار ساسانیان، به هنگامی كه حیره مركز حكومت مناذره بود، اهمیت ویژه ای یافت و به تابعیت دولت ایران در آمد. اهمیت این منطقه از آن رو بود كه برسر شاهراه های تجاری حیره، انبار، شام و حجاز واقع شده بود. در عصر اسلامی، كربلا به وسیله خالد بن عرفجه، كیی از فرماندهان سعد بن ابی وقاص، فتح شد. او در 14 هجری، پس از فتح كربلا، آن جا را پایگاه سپاه خود ساخت و لشكریان اسلام در آن شهر و نیز كوفه مستقر شدند. طولی نكشید كه پایگاه سعد نیز به شهر كوفه منتقل شد.

دروجه تسمیه کربلا بعضی م یگویند كه كربلا از واژه (كوربابل ( گرفته شده است كه به معنای مجموعه روستاهای بابل قدیم است كه (نینوا ( و (غاضریه ( و (طف ( از جمله آنهاست و نام های دیگر كربلا هستند.

(طف ( به ساحل و كناره های رود در سمت خشكی گویند در متون تاریخی از كربلا به سرزمین طف یاد شده است كه امام حسین (ع) در آن جا به شهادت رسید. از پیامبر (ص) نقل شده است كه فرمود: (جبرئیل مرا خبر داده است كه فرزندم حسین پس از من در سرزمین طف كشته می شود، جبرئیل این خاك را برایم آورده و به من خبر داده كه محل قتل او در همین خاك خواهد بود.) و كربلا را به سبب سكونت طایفه ای به نام بنی غاضر، از قبیله بنی اسد، در نزد كیی آن، غاضریه نیز می نامند. آن جا آبادی وسیع و پر رونقی بود كه در كنار فرات و در شمال كربلا قرار داشت و به آن متصل بود. در حقیقت به همان مكانی اطلاق می شد كه تقریباً اكنون حرم ابوالفضل (ع) است. در متون تاریخی از شهادت امام حسین (ع) در راه غاضریه و آب بندی در كرانه فرات یاد شده است.

امام صادق (ع) در آداب زیارت امام حسین (ع) می فرماید: (هر گاه به سوی حائر آمدی از پل عبور كن و در فرات غسل نما و در غاضریه قدم بگذار .)

 

امیرالمؤمنین (ع) و كربلا

در سال 36 ق، هنگامی كه امام علی (ع) به سوی صفین حركت می كرد، به كربلا رسید و چون نام آن را دانست فرود آمد، هرئمة بن سلیم م یگوید: در سفر شام همراه امیرالمؤمنین (ع) به سرزمین كربلا رسیدیم، نماز به جماعت خوانده شد، پس از نماز امام (ع) مقداری از خاك كربلا را بو یید و فرمود: (واها لَك یا تُرْبَةَ، لَیَحْشَرَنَّ مِنكَ قَومٌ یَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ بِغَیْرِ حِساب ( (آه ای زمین كربلا، مردانی از تو روز محشر م یآیند كه بدون حسابرسی وارد بهشت م یگردند(. پس از جنگ صفّین، این خبر غیبی امام را با شگفتی به همسرم (جرداء ( رساندم، و او گفت: امیرالمؤمنین (ع) جز سخن حق نم یگوید. روزگار سپری شد، تا لشكرهای ابن زیاد به سوی كربلا می رفت من هم با آنان به كربلا رسیدم كه سخن امیرالمؤمنین (ع) رسانده، و خبر غیبی امیرالمؤمنین (ع) را به امام گفتم؛ امام فرمود: به یاری ما آمدی یا جنگ با ما؟ گفتم هیچ كدام، فرمود: پس دور شو، زیرا هر كس كشته شدن ما را بنگرد و ما را یاری ندهد، در جهنم خواهد بود .

 

اماکن زیارتی وآثار دینی كربلا

مرقد امام حسین (ع)

بنای مرقد امام حسین (ع) ، تاریخی به درازای چهارده قرن دارد: در روز 12 محرم سال 61 ه. ق پ كیر پاك سیدالشهداء و یارانش توسط قبیله ی بنی اسد با راهنمایی امام سجاد (ع) به خاك سپرده شد و در سال 65 ه، مختار بر قبر امام (ع) گنبدی از آجر و گچ ساخت و دو در برای آن قرار داد. اما

در سال 146 ه ق ابوجعفر منصور، این بنای سرپوشیده را ویران كرد.

در سال 158 ه . ق مهدی عباسی، آن را از نو بنا كرد.

در سال 171 ه ق، هارو نالرشید، بنای مزبور و گنبد را ویران كرد و

در سال 236 ه ، متوكّل عباسی مرقد امام (ع) را بطور کامل ویران كرد و زمین آن را شخم زد.

در سال 367 ه . ق، عضدالدوله دیلمی، گنبدی با چهار رواق و ضریحی از عاج برای مرقد ساخت .

در سال 397 ه . ق. عمران ب نشاهین، مسجدی به نام خود متصل به رواق بنا كرد.

در سال 767 ه. ق، سلطان اویس جدایری، گنبد داخلی را ساخت و صحنی بر گرد مضجع امام (ع) بنا كرد.

در سال 932 ه. ق، شاه اسماعیل صفوی دوم، ضریح مشبك و زیبایی از نقره، به مرقد امام (ع) هدیه كرد.

در سال 1155 ه. ق، نادرشاه افشار، بناهای موجود را تز یین كرد و هدی ههای گرانبهایی به گنجینه هدیه كرد.

در سال 1211 ه . ق آقامحمدخان قاجار، دستور داد گنبد را به طلا آراستند.

در سال 1216 ه. ق، وهابی ها به كربلا یورش اوردند، ضریح و رواق را ویران كردند و اموال حرم را ربودند.

در سال 1250 ه. ق فتحعلیشاه قاجار، گنبد و بارگاه را نوسازی كرد و گنبد حرم اباالفضل (ع) را نیز بر پا كرد.

در سال 1428 ه. ق، به منظور استفاده بیشتر از فضا و محافظت زائران از سرما و گرما، صحن شریف اباعبدالله (ع) ، با سبك جدید مسقّف گردید.

 

تربت امام حسین (ع)

پیامبر اسلام (ص) فرمود: (اَلا وَآن ا جْالابَةَ تَحْتَ قُبَّتِهِ، وَ الشِّفاءَ فَی تِرْبَتِه، وَ الائِمَّةِ (ع) مِنْ وُلْدِهِ (. بدانید كه اجابت دعا، زیر گنبد او (امام حسن (ع) است، و شفاء در تربت او، و امامان (ع) از فرزندان اویند. حضرت امام كاظم (ع) در ضمن حدیثی كه از رحلت خویش خبر م یداد، فرمود: (وَلاتَأخُذُوا مِنْ تُرْبَتی شَیْئاً لِتَبَركَُّوا بِهِ فَإنَّ كُلََ تُرْبَةٍ لنَا مُحَرَّمِةٌ ا تُرْبةٌَ جَدِّیَ الحُْسَیْنِ بنِْ عَلیِِّ (ع) فَإِنَّ الله عَزَّوَجلَّ جَعَلَها شِفاءً لِشیعَتِنا وَ أوْلیائِنا (. چیزی از خاك قبر من برندارید، تا به آن تبرّك جو یید، چرا كه هر خاكی بر ما حرام است، جز تربت جدّم حسین ، (ع) كه خداوند آن را، برای شیعیان و دوستان ما شفا قرار داده است. سوغات كربلا: بهترین سوغات زائر كربلا در بازگشت مُهر وتسبیح تربت کربلا است، که داری جنبه معنوی وپاداش أخروی است، و بازگوکننده خاطرات سفر می باشد.

 

 

احكام تربت امام حسین (ع) و آثار آن

-1 در نماز، سجده بر تربت امام حسین (ع) مستحب است و سبب افزایش ثواب نماز می شود.

-2 خوردن هر نوع خاكی حرام است، به جز تربت حسینی كه خوردن اندكی از آن به نیّت شفا، جایز است. هم چنین برداشتن كام نوزدان، با تربت حسین مستحب است.

-3 حفظ احترام تربت امام حسین (ع) لازم است و هر گونه بی احترامی به آن، حرام می باشد،و انداختن آن در جایی كه بی احترامی باشد، حرام است. و نجس كردن آن جایز نیست. واگر در جایی كه بی احترامی باشد، بیفتد باید آن را بیرون آورد.

-4 مستحب است هنگام دفن میّت، مقداری تربت همراه او گذاشته شود و با حنوط او نیز مخلوط كنند.

-5 بو ییدن و بوسیدن تربت امام حسین (ع) و بر چشم مالیدن آن مستحب است، و حتی دست كشیدن بر آن و مالیدن بر سایر اعضای بدن ثواب دارد.

-6 ذكر گفتن با تسبیحی كه از تربت امام حسین (ع) ساخته شده و حتی همراه داشتن آن مستحب است، امام صادق (ع) فرمود: (مَن كانَ مَعَهُ سُبحَةٌ مِن طینِ قَبرِ الحُسَینِ (ع) كُتِبَ مُسَبّحِاً وَ إن لَمَ یُسُبِّحَ بِهَا (. هر كه تسبیحی از تربت قبر حسین (ع) همراه داشته باشد، تسبی حگو نوشته م یشود، هر چند با آن تسبیح نگوید.

 

تسبیح تربت و تاریخچه آن

پس از آنكه پیامبر اسلام (ص) ذكرهای معروف را به دخترشان حضرت زهرا (س) آموختند، ایشان برای شمارش آن ذكرها، تسبیحی از نخ پشمین ساختند كه به آن گر ههای متعدد زده بودند، پس از شهادت حضرت حمزه سیدالشهداء (ع) در غزوه احد، حضرت زهرا (س) از تربت ایشان تسبیحی ساخته و به نخ كرده بودند و با آن تسبیحات را م یگفتند، مردم نیز همین گونه عمل كردند، چون امام حسین (ع) در كربلا به شهادت رسید، به خاطر فضیلت فراوان تربت او، این كار درباره تربت قبر آن امام شهید انجام گرفت.

امام كاظم (ع) فرمود: شیعه ما از پنچ چیز بی نیاز نیست: مسواك، شانه، سجاده، تسبیح تربت و انگشتر عقیق. بحارالانوار، ج 83 ، ص 334 . وامام رضا (ع) فرمود: هر كس با تسبیح تربت امام حسین (ع) این ذكر را بگوید: (سُبْحا ناللهِ وَالْحَمْدُ للهِ وَلااِل هالا اللهُ وَاللهُ اَكْبَرُ )، به برکت هر دانه از آن، خداوند برای او 6000 حسنه م ینویسد، و 6000 گناه از او محو میك‌ند، و 6000 درجه او را بالا م یبرد، و 6000 شفاعت برای او م ینویسد.شبی در یك عبادتگاه مُهری ز یاری با صفا آمد به دستم چو گل بوییدم و بوسیدم آن را هنوز از عطر روح افزاش مستم بدو گفتم كدامین خاك پاكی كه دل ای مُهر بر مِهر تو بستم بگفتا تربت پاك حسینم كه بر دامان احسانش نشستم كمال همنشین در من اثر كرد وگرنه من همان خاکم كه هستم.

 

حائر حسینی

(حائر ( در لغت از (حَیر ( است به معنی حَجَر یعنی سنگ که بر اطاق های ساختمانی سنگی اطلاق می شده است، و حتی تاکنون نیز ساکنان جنوب عراق و ایران لفظ حرف جیم را به یا تلفظ م یکنند. لفظ حائر الحسین (ع) در روایات امام صادق (ع) آمده است.

در اینکه چه مقدار مساحت از اطراف قبر مطهّر امام حسین (ع)، حائر محسوب م یشود و آن مكانی كه آن همه روایات در فضیلت آن و استجابت دعا در آن، ذكر شد، كدام است ؟ مرحوم ع مّاله مجلسی، اقوال متعددی را از علما در این رابطه نقل كرده است و آنچه در نظر شریف خود ایشان تقویت دارد، این است كه مراد از حائر، آن مقدار از مساحتی است كه دیوارهای صحن، آن را احاطه كرده است؛ در نتیجه خود صحن از همه اطراف و ساختما نهایی كه به قبّه شریفه متصل است و همچنین مسجدی كه در پشت آن قبّه قرار دارد، جزء حائر محسوب می شوند. مرحوم صاحب جواهر نیز در تفسیر حائر، همین معنا را انتخاب كرده است، هر چند احتیاط آن است كه صحن مطهّر را جزء حائر ندانند و به حرم مطهّر و رواق ها و مسجد بالاسر قناعت كنند، به خصوص این كه در گذشته حرم تا این حدّ توسعه نداشته است.

 

قتلگاه امام حسین (ع)

قتلگاه محلی است كه سر امام حسین (ع) را از تن جدا كردند. محل منسوب به این واقعه حجره ویژ های است با دری نقره ای برای رود و خروج مردان و دری هم در صحن برای ورود و خروج بانوان دارد. قتلگاه، در جنوبِ غربیِ رواق حبیب بن مظاهر واقع است.

 

خیمه گاه (مخیّم)

امام حسین (ع) روز پنجشنبه، دوم محرم سال 61 به كربلا رسید و دستور داد خیم هها را برپا كردند؛ امروزه مكان منسوب به آن به (مُخیِّم ( یعنی خیم هگاه معروف است. تلّ زینبیه سمت جنوب غربی (درب زینبیه) صحن مطهر قرار دارد. این مكان، یادواره حضرت زینب (س) است كه از بلندای آن وقایع جنگ را نظار هگر بود. روز عاشورا، به هنگام نبرد و درگیری، حضرت زینب بر بالای تپه ای مشرف بر میدان نبرد حضور می یافت و شاهد جان فشانی های دلاور مردان و آزادگان و یاران حسین (ع) بود. این تل، كه یادآور حضور آن بانوی فداكار است، در سمت جنوب غربی صحن مطهر واقع شده است و به طور تقریبی پنج متر از كف صحن حرم بالاتر است و حدود 35 متر تا مقتل و قتل گاه فاصله دارد. این مكان را به صورت اتاقی ساخته اند كه با چند پله به آن راه است و گنبدی از كاشی آبی بر آن استوار است. تل زینبیه در سال های اخیر بازسازی شده است.

 

بین الحرمین در كربلا

بین ضریح و مرقد شریف اباعبدالله الحسین (ع) و ضریح و قبر مطهّر حضرت ابوالفضل (ع) (حدود 377 متر( که این فاصله یادآور فاصله بین كوه صفا و كوه مروه (محل سعی حاجیان) در كنار مسجدالحرام می باشد.

 

مراقد شهدای کربلا

تمامی شهیدان كربلا، به جز حبیب بن مظاهر، حضرت ابوالفضل ،(ع) حربن یزید ریاحی در نزد كیی قبر حضرت امام حسین (ع) به خاكسپرده شده اند و قبرهای آنان در سمت جنوب شرقی ضریح امام حسین (ع)، به فاصله چند متری آن قرار دارد. اكنون این قبرها، كه در داخل یك اتاقك دوازده متری و حاوی صندوق خاتم است، پنجره ای از نقره به طول پنج متر دارد و آرامگاه را مشخص می كند. بر بالای این پنجره، اسامی حدود 120 تن از شهیدان كربلا، همراه با زیارت نامه مخصوص بر روی كتیبه ای از كاشی های آبی نقش بسته است. قبل از توسعه جدید حرم، یعنی تا 1213 ق، این قبرها بقعه ای جداگانه داشت و از حرم امام حسین (ع) مستقل و مجزا بود به گونه ای كه زیارت پیرامون آن میسر بود. سخن ابو حمزه ثمالی این مطلب را تأ یید می كند: (سپس از حرم مطهر خارج شو و در مقابل قبور شهدا بایست) در سال 1213 ق، عملیات توسعه جدید آغاز شد و به دلیل زیاد بودن زائران و تنگی مكان زیارت، سید علی طباطبایی و آیت الله شهرستانی برای تأمین رفاه زائران دیوار آن بقعه را برداشتند و راهروی درِ ورودی رواق جنوبی به مزار شهیدان را بستند و در قسمت شمالی آن، ضریحی از چوب ساج قرار دادند سپس دیوار حائل را برداشتند و آن را به حرم متصل كردند. با این كار امكان دور گشتن پیرامون مزار شهیدان از بین رفت اما فضای زیارتی مناسبی ایجاد شد. درسال 1230 ق از سوی ملا محمد صالح برغانی ضریحی از برنج با كتیبه نقره ای حاوی شعرهایمحتشم كاشانی بر آرامگاه شهیدان نصب شد و صندوقی از خاتم نیز در داخل آن قرار گرفت.

 

مرقد علی اكبر و شهیدان

بنی هاشم

محل دفن جوان شجاع و دلاور امام حسین (ع) در پا یین پای آن حضرت است. ضریح امام حسین ،(ع) به صورت شش ضلعی است كه دو ضلع پا یین آن به علی اكبر و شهیدان بنی هاشم تعلق دارد. ومزار شهیدان بنی هاشم در كنار مزار علی اكبر و پا یین پای مبارك امام حسین (ع) قرار دارد. بر اساس یك قول، بنی اسد وقتی شهیدان را به خاك سپردند جنازه های شهیدان بنی هاشم را، كه در یك خیمه توسط امام حسین (ع) جمع آوری شده بود، پا یین پای آن حضرت دفن كردند و سپس چند متر پا یین تر از آن دیگر شهیدان كربلا، غیر از بنی هاشم، را به خاك سپردند.

 

مرقد حرّ بن یزید ریاحی

حرم منسوب به حرّ بن یزید ریاحی، در منطقه (حرّ) به فاصله 6- 7 یكلومتری شمال غربی كربلا قراردارد و سبب این دوری، آن است كه پس از عاشورا، وقتی كه طایفه بن یالرّیاحی شنیدند كه لشكریان عمر سعد م یخواهند سرهای شهدا را جدا کنند، بدن مقدّس حرّ را بردند و در یك فرسخی در جایی كه در قدیم به آن (نواویس ( م یگفتند دفن كردند، كه پای مال سمّ ستوران نشود. بنای آغازین عمارت مرقد حُر، به وسیله شاه اسماعیل صفوی، صورت گرفت. وی دستور داد قبر حرّ را نبش كردند و دیدند جسد حرّ سالم است و دستمالی را كه امام حسین (ع) به پیشانی او بسته، هنوز موجود است. شاه اسماعیل آن دستمال را باز كرد؛ خون تازه ازجای آن جاری شد و با هیچ دستمال دیگری بند نیامد، سرانجام ناچار شدند همان دستمال را ببندند. همان جا شاه اسماعیل صفوی دستور داد حرم حرّ را بسازند.

مرقد عون بن عبدالله

به قولی عون بن عبد الله بن جعفر طیار فرزند زینب كبری (س) در كنار اتوبان كنونی كربلا بغداد دفن شده است و مزار و مرقد باشكوهی دارد. در گذشته و در عصر قاجار، این مكان با كربلا یك فرسخ فاصله داشت ولی امروزه تقریباً به شهر كربلا متصلاست. ل كین بنا به نقلی دیگر، این جا مزار عون بن عبد الله است که با دوازده واسطه به امام حسن مجتبی (ع) می رسد. این قول صحیحتر به نظر می رسد زیرا باید عون نیز در كنار سایر شهدا دفن شده باشد؛ امّا برخی دلیل دور بودن این مكان از حرم و مزار شهیدان را چنین می دانند كه وی به همراه حبیب بن مظاهر اسدی برای جلب كمك طایفه بنی اسد به این مكان رفته بود و در بازگشت با سپاه عمر بن سعد درگیر و شهید شده است. به هر حال، مقبره كنونی از عصر صفوی باقی مانده و در عصر قاجار نیز تعمیراتی بر آن صورت گرفته و گنبد آن كاشی كاری شده است. این مقبره زائران زیادی دارد.

 

مرقد طفلان مسلم

مرقد منسوب به دو طفل حضرت مسلم، 40 یكلومتری شمال شرقی كربلا، درمیانه بزرگراه بغداد كربلا دركنار شهر (مُسَیِّب ( قرار دارد. وقتی دو فرزند مسلم، به نام های محمد و ابراهیم، به كمك مشكور زندانبان از زندان اب نزیاد گریختند، شب را به خانه زنی پناه آوردند. شوهر این زن، حارث بود و برای پیدا كردن دو كودك، بسیار تلاش كرده بود؛ شب كه به خانه آمد و متوجه شد دو كودك فراری در خانه وی هستند، صبح سر آن دو را جدا كرد، و بدنشان را به فرات انداختو سرشان را پیش اب نزیاد برد تا جایزه بگیرد. اب نزیاد هم وقتی وضع را آن گونه دید، دستور داد گردن خود او را در همان محلی كه طفلانمسلم را به شهادت رسانده بود، جدا كنند.

 

مراقد امام زادگان در کربلا

برخی از فرزندان امامان یا نواده های آن ها در جاهای مختلف كربلا، در داخل و یا پیرامون آن شهر، دفن هستند از جمله:

مرقد سیّد ابراهیم مجاب سیّد ابراهیم، فرزند سیّد محمد عابد است و سیدمحمد نیز، فرزند امام موسی بن جعفر (ع) است. سیدابراهیم، در سال 247 ه. ق به كربلا آمد و در انجا سكونت گزید. در این دوران، محمد منتصر، فرزند متوكّل، امور خلافت را به دست گرفت. او كه از آنچه متوكّل بر علویان روا داشته بود، اندوهگین و آزرده خاطر بود، به علویان اجازه داد قبر امام حسین (ع) را زیارت كنند.

در این دوران بود كه ابراهیم، مرقد امام (ع) را زیارت كرد او كه ازبینایی محروم بود كنار ضریح سید الشهداء(علیه السلام( آمد و با صدای بلند بر ابا عبدالله چنین سلام كرد: (السلام علیك یا جدّاه (. گفته می شود از درون ضریح صدایی شنید كه پاسخ او را می داد: (و علیك السلام یا ولدی (. چون پاسخ سلام خود را از امام حسین (ع)شنیده بود به ابراهیم مجاب معروف شد.

 

محمد بن نبی بن كاظم (ع)

وی نوه گرامی امام كاظم (ع) است كه در میان عرب ها به امام نوح شهرت دارد و در منطقه (طویریج )، دوازده کیلومتری كربلا، دفن است.

 

اخرس بن كاظم (ع)

محمد بن ابی الفتح مشهور به (الاخرس )از نواده های امام موسی بن جعفر (ع)، در محله ای به نام الابتر در اطراف كربلا به خاك سپرده شده است.در آن محل زیارت گاهی بنا شده و زائران زیادی به آن جا می روند. سادات آل خَرسان در نجف به الاخرس منسوب هستند.

 

سید احمد ابوهاشم

نسب وی با چند واسطه به امام موسی كاظم (ع) می رسد. سید احمد در شمال غربی منطقه شفائه (در 25 یكلومتری آن) دفن شده و مزار و گنبد و صحن دارد و گنبد آن با كاشی های آبی مزین شده است.

 

مراقد علما و بزرگان در کربلا

از دیر باز به سبب قداست این مكان، در داخل و خارج حرم، ده ها تناز عالمان و روحانیان و سادات به خاك سپرده شدند كه برخی ازآنان قبرونشان مشخصی دارنداز جمله: ابن حمزه عماد الدین ابو محمد بن علی بن حمزه بن حسن بن عبید الله بن عباس بن علی (ع)، مشهور به ابن حمزه و از نواده های حضرت ابوالفضل (ع) است. وی از عالمان بزرگ و فقیهان برجسته و راویان حدیث بود و در قبرستان قدیمی كربلا، كه امروزه در جنوب شرقی آستان حضرت ابوالفضل كنار بزرگراه كربلا طویرج قرار گرفته، دفن شده است. این بنا و مرقد در عصر صفویه تجدید بنا شده و دارای گنبد و ضریح است. در 1243 ق توسط ملا محمددر 1243 ق توسط ملا محمد صالح برغانی و سپس در 1287 ق تجدید بنا شد.

 

• ابو احمد سید حسین بن محمد

( 304 ق 400 ق)

نسب او با سه نسل به امام موسی كاظم (ع) می رسد.وی پدر گرامی سید مرتضی و سید رضی است. وفاتش در بغداد اتفاق افتاد و پس از دفن در منزلش به كربلا منتقل، در حرم مطهر، كنار جدش ابراهیم اصغر بن كاظم (ع)خاك شد.

 

• سید رضی

( 358 ق 406 ق)

سید رضی مشهور به شریف رضی فرزند ابواحمد سیدحسین، برادر بزرگوار سید مرتضی و از عالمان و متكلمان بزرگ شیعه در قرن چهارم هجری است. علت عمده اشتهار سید رضی، جمع آوری نهج البلاغه است. این بزرگوار ابتدا در منزلش در بغداد دفن و سپس به كربلا منتقل و در كنار پدر و برادرش در نزد كیی قبر سید ابراهیم مجاب در رواق غربی حرم دفن است.

 

• سید مرتضی علم الهدی

( 355 ق - 436 ق)

علی بن حسین موسوی، مشهور به سید مرتضی یا شریف مرتضی، از عالمان و فقیهان بزرگ شیعه در قرن چهارم هجری و صاحب تألیفات زیادی است. این بزرگوارنیز ابتدا در منزلش در بغداد دفن و سپس به كربلا منتقل و در كنار پدر و برادرش در نزد كیی قبر سید ابراهیم مجاب در رواق غربی حرم دفن است. كنار قبر این سه بزرگوار، جدشان، ابراهیم اصغر فرزند امام كاظم (ع) ملقب به مرتضی، دفن است.

 

• علامه وحید بهبهانی

( 1118 ق 1205 ق)

شیخ محمد باقر بن محمد اكمل مشهور به وحید بهبهانی، از عالمان اصولی و رجال شناسان بزرگ شیعه در قرن دوازدهم هجری است كه در رواق شرقی حرم دفن شده است. سید مهدی بحرالعلوم و شیخ جعفرآل كاشف الغطاء از شاگردان او بودند.

 

•) میرزا محمد تقی شیرازی

(م 1338 ق)

شیخ محمد تقی شیرازی از مراجع بزرگ شیعه واز رهبران قیام مردم عراق علیه سلطه انگلستان است كه با مجاهدت های خود، سلطه و نفوذ انگلیس را در عراق از بین برد. او را درضلع جنوب شرقی صحن در مقبره اختصاصی خود دفن كردند.

 

• ابن فهد حلی

( 758 ق 841 ق)

قبر شیخ احمد بن محمد بن فهد، فقیه بزرگ امامیه، در غرب خیابان باب القبله، یعنی سمت قبله صحن، داخل مسجدی قرار دارد كه به نام او معروف است. وی خانه اش را برای زائران به عنوان منزل گاهی وقف كرده بود و پس از مرگش او را در همان خانه خود به خاك سپردند. این قبر اكنون در نزد كیی خیمه گاه قرار دارد.

 

• یوسف آل عصفور

( 1107 ق 1186 ق)

شیخ یوسف آل عصفور بحرانی، صاحب كتاب الحدائق الناضره، در رواق شرقی حرم دفن شده است. وی به همراه سیدعلی طباطبایی و وحید بهبهانی در یك مقبره آرمیده اند.

 

• میرزا تقی خان امیر كبیر

میرزا تقی خان مشهور به امیر كبیر، صدر اعظم معروف و شهیر عصر ناصرالدین شاه است كه به دستور وی در 1298 ق در حمام فین كاشان به قتل رسید وابتدا بصورت امانت در مزار مشهد أردهال دفن شد سپس جسدش رابه کربلاء منتقل نموده و در رواق پادشاهان به خاك سپرده شد.

 

در محضر حضرت ابوالفضل العباس ع

نام: عباس (ع)

كنیه: ابوالفضل (ابوفاضل)

لقب: قمربن یهاشم، سقّا، با بالحوائج

پدرو مادر: امام علی (ع) و فاطمه معروف به (اُمّ البنین)

زمان ولادت: چهارم شعبان سال 26 هجرت

مكان ولادت: مدینه

اولاد: 4 پسر و یك دختر

زمان شهادت: روز عاشورای سال 61 هجری

مكان شهادت: كربلا

عمر: 34 سال

مرقد شریف: كربلا

 

مقام و مرقد حضرت ابوالفضل (ع)

مقام و مرقد حضرت ابوالفضل علم دار كربلا و یار باوفا و برادر فداكار امام حسین (ع) در سیصد متری شمال حرم آن حضرت قرار دارد; یعنی جایی كه حضرتش به شهادت رسید. از دیرباز به موازات توجه و عنایت به ساخت، توسعه و تز یین حرم امام حسین (ع) همواره به این مرقد مطهر نیز بذل توجه شده است. اگر چه نخستین بقعه وبنا و گنبد حرم را عضد الدوله، در قرن پنجم هجری ساخت اما از قرن های نخستین اسلامی به این مرقد توجه ویژه ای شده است.پس از بنای قبه و بارگاه توسط عضد الدوله، پادشاهان صفوی عنایت خاصی نسبت به این مكان مقدس داشتند و تحولات چشم گیری در بنا و سعی وافری در بازسازی آن به عمل آوردند. شاه طهماسب صفوی در 1032 ق با كاشی های زیبا به تز یین گنبد پرداخت و ضریحی روی صندوق خاتم نصب كرد و آن را روی قبر قرار داد. او هم چنین، رواق و صحن را تعمیر و بازسازی كرد و برای فرش كردن حرم فرش های گران بهایی ارسال كرد. نادر شاه افشار در 1153 ق، هدیه ها و جواهر نفیسی به حرم هدیه كرد و به آینه كاری برخی از بناهای حرم پرداخت. در دوران او صندوق روی قبر نوسازی شد. او چهل چراغی نیز برای قرار دادن شمع ها جهت روشنایی حرم هدیه كرد. در دوران قاجاریه، محمد شاه قاجار ضریح نقره ای بر روی مرقد آن حضرت نصب كرد. و فتحعلی شاه برای بازسازی و جبران خسارت های وارده بر اثر تهاجم وهابیان در 1216 ق حرم را نوسازی و گنبد را كاشی كاری كرد. ابن شهر آشوب گفته است: حضرت عباس (ع) سقا، قمر بن یهاشم و علمدار حسین (ع) و بزرگترین برادرانش بود. در پی آب بیرون آمد؛ بر او حمله كردند. او هم بر آنان تاخت، زید بن ورقاء جهنی، پشت نخلی كمین كرد. ح یكم بن طفیل سنبسی نیز، كمكش كرد. ضربتی بر دست راست او زد. سقّا شمشیر را به دست چپ گرفت و رجزخوانان بر آنان حمله آورد:

والله ان قطعتم یمینی

إنی أحام یأبدا عن دینی

و عن إمام صادق الیقین

نجل النبّی الطاهر الأمین

به خدا سوگند اگر راست راستم را قطع كردید، پیوسته از دینم حمایت میك‌نم و از پیشوایی كه یقینِ او راست است، حمایت میك‌نم كه او فرزند پیامبر پاك و امین است.

حضرت عباس (ع) جنگید تا آن كه رمقش تمام شد. ح یكم ب نطفیل طایی، در پشت نخلی كمین كرد و ضربتی بر دست چپ او زد. آن گاه عباس (ع) گفت:

یا نفس لاتخشی من الكفّار

و أبشری برحمة الجبّار

مع النبیّ السیّد المختار

قدقطعوا ببغیهم یساری

فأصلهم یا ربّ حرّ النّار

امام سجاد (ع) فرمود: رَحِ ما لله عَم یالعَبّاس فَلَقَد آثَرَ وَ أبلی وَ فَدی أخاهُ بِنَفسِهِ حَتّی قُطِعَت یَداهُ فَأبدَلَهُ اللهُ بِهِما جَناحَینِ یَطیرُ بِهِما مَعَ المَلائِكَةِ فِی الجَنَّةِ كَما جَعَلَ لِجَعفَرَ بن أبی طالبٍ وَ آن للعَبّاسِ عِندَالله مَنزلَةً یَغبِطُهُ بِها جَمیعُ الشّهداءِ یَومَ القِیامَةِ. خدا عمویم عباس را رحمت كند كه ایثار كرد و خود را به مشقّت انداخت و جان خودش را فدای برادر كرد تا آنجا كه دستانش از بدن قطع شد؛ و خداوند به جای آنها دو بال به وی مرحمت كرد كه در بهشت با آنها پرواز میك‌ند همانگونه كه برای جعفرب نابیطالب نیز چنین كرد. بدانید حضرت عباس در درگاه الهی منزلتی دارد، كه تمام شهدا در روز قیامت به آن مقام و منزلت غبطه می خورند.