اسرار و معاف حج

همچنانکه بیان شد، مناسک و عباداتی که در مسیر حج وجود دارد همگی با جریان خلقت آدم _{(علیه السلام)} و هبوط او و راه بازگشت انسان به سوی خدای تعالی ارتباط دارد. کعبه ای که روی زمین ساخته شده زیر بیت المعموری است که در آسمان هاست و بیت المعمور در زیر عرش الهی اس که مقام تدبیر هستی و علم خداوند است. ملائکه ای که معترض به خلقت آدم بودند بعد از توبه، در بیت المعمور به طواف پرداختند. جبرئیل به حضرت آدم _{(علیه السلام)}  آموزش داد که چگونه طواف و سعی و به جای آورده و چگونه به اماکن و مشاهد مختلف برود تا به مقامی که از دست داده برگردد.

این اتفاقات مربوط به مشاهد و اماکن سرزمین امن الهی بود که در اخبار و روایات ما ذکر شده است.

اما در مورد زمان حج در روایات معصومین آمده است:  اولین طوافی که ملائکه در عرش الهی  انجام دادند و به توبه دست یافتند مطابق ایام ذی حجه در زمین بود بنابراین ایام طواف آنها برای اهل زمین به عنوان سنت شناخته شد.

پیامبران بی شماری حج بجا آوردند ،مثل نوح ، هود ، صالح ، موسی با همراهی هفتاد پیامبر، یونس بن متی ، سلیمان _{(علیهم السلام)}  با همرهی جن و انس و پرندگان و بادها ، عیسی بن مریم ، خضرپیامبر که هر سال درآن موسم حضور دارند[1] و این سنت باقی مانده است

 پس آنچه در روی زمین اتفاق افتاده است همگی مربوط به آن چیزی است که در آغاز خلقت انسان در آسمانها پدید آمده است و حتی زمان انجام این اعمال بر روی زمین هماهنگ با زمانی است که ملائکه طواف خود را در عالم بالا انجام داده اند. طبق روایتی از امام صادق _{(علیه السلام)} کسانی که در مسیر حج قدم بر می دارند در واقع، در مسیر ملائکه و انبیا  حرکت می کنند زیرا چگونگی و هدایت ملائکه و انبیا در زمان و مکان شکل گیری این مسیر توحیدی نقش داشته و حج ترکیبی از سنت ملائکه و انبیا است.

مرحوم فیض کاشانی میگوید:

بدان که تو در حال طواف به ملائکه شبیه هستی; ملائکه مقرّبین که به دور عرش طواف میکنند. و گمان نکن که مقصود از طواف فقط حرکت دادن جسم توست; بلکه مراد، طواف قلب به واسطه ذکر پروردگارت است; آن گونه که هیچ ذکر بدون او آغاز نشد و هیچ ذکری بدون او پایان نمیپذیرد. بدان که طواف شریف، همان طواف دل به حول حضرت ربوبیّت است که این خانه(کعبه)، مثال و ظهور آن حضرت در عالم ملک است که خود آن حضرت با چشم ظاهر مشاهده نمیشود و معلوم است که عالم مُلک و شهادت، نردبان صعود به عالم غیب هستند و چون اکثر مردم توان طواف به عالم غیب و بیت معمور را ندارند، امر شدهاند که به کعبه طواف کنند و از این رو، به آنان تشبّه حاصل کنند که هر کس شبیه قومی گردد، از آنها محسوب میشود.[2]

امام صادق _{(علیه السلام)} در تعبیری زیبا می فرماید: «و طُف بقلبک مع الملائکة حول العرش کطوافک مع المسلمین بنفسک حول البیت[3].» «همانگونه که با دیگر زائران در طواف کعبه ای با قلب خود همپای فرشتگان که پیرامون عرش در طوافند، طواف کن.» و زائر با الهام از این راز معنوی از فرش به عرش و از ملک به سوی ملکوت روی می نهد و همراه با فرشتگان دائره ای را که نقطه آغاز و پایانش خداست می پیماید تا فرشته خوی شود و صفات حیوانی از وجودش رخت بربندد.  در متن روایات چنین بیان گردیده است که تمامی انسان ها تا روز قیامت این مسیر را خواهند رفت تمامی کسانی که قرار است حاجی باشند این مسیر را مسیر قطعی و اصلی آنهاست.