اسرار و معارف حج

خداوند متعال برای میزبانی و پذیرایی از مهمانان خود که عزم دیدار او را می کنند سرزمینی قرار داده که با تعابیر مختلفی از جمله: حرم امن  الهی، سرزمین امن و بیت امن از آن یاد می کند.

 شاید در میان ادیان دیگر سرزمینی وجود نداشته باشد که تمامی انسان ها و موجودات و حتی گیاهانی موجود در آن در امنیت باشند. اما انسان ها و تمام موجوداتی که در این سرزمین هستند درحریم امن الهی قرار دارند و هیچ کس حق ندارد آسیبی به دیگر موجودات برساند. حاجیان حتی  نسبت به خودشان باید حدودی را رعایت کنند چون آنها متعلق به خودشان نبوده و به عنووان امانت الهی تلقی می شوند و باید مواظب و مراقب رفتار خودشان باشند. حیوانات در این سرزمین حرمت دارند وکسی حق ندارد حیوانی را صید کند. حتی گیاهان نیز حرمت دارند و کسی نمی تواند آنها را بکند یا زیر پای خود له کند. مجموعه این مسائل حریم امنی را بوجود آورده است تا کسانی که وارد این سرزمین می شوند حرمت این سرزمین را نگه دارند.

 خدای متعال در مورد این سرزمین اوصاف زیادی را در قرآن به کار برده است ولی مهمترین وصفی که خدای تعالی به کار می برد امنیتی است که در این سرزمین برقرار کرده است. واژه سرزمین امن هفت بار با تعابیر مختلف در قرآن آمده است.

بنا به آيه (وَإِذْ قَالَ إِبْرَاهِيمُ رَبِّ اجْعَلْ هَـذَا الْبَلَدَ آمِنًا وَاجْنُبْنِي وَبَنِيَّ أَن نَّعْبُدَ الأَصْنَامَ[1] حضرت ابراهيم _{(علیه السلام )} هنگام بنا نهادن کعبه، به اين نياز فطري توجه کرد و از خداوند خواست آن سرزمين را از نعمت «امنيت» برخوردار سازد. خداوند نيز، آن‌جا را خانه امني براي مردم قرار داد.

اين ويژگي چنان عزيز است که موجب منّت پروردگار بر آدميان بوده و او را شايسته سپاس بندگي مي‌کند. پروردگار جهان به همين سرزمين اَمن، براي بيان کيفيت آفرينش انسان سوگند ياد مي‌کند. با اجابت دعاي حضرت ابراهيم _{(علیه السلام )}، خداوند هم امنيت تکويني به مکه داد؛ زيرا شهري شد که در طول تاريخ حوادث ناامن کننده کم‌تري به خود ديد و هم امنيت تشريعي عطا کرد؛ زيرا به فرمان الهي همه انسان‌ها و حتي جانوران در اين سرزمين در امن و امان هستند. شکار حيوانات آن ممنوع است و حتي تعقيب مجرماني که به اين حرم و خانه کعبه پناه برند نيز جايز نيست. تنها مي‌توان براي اجراي عدالت در حق چنين مجرماني آذوقه را بر آن‌ها بست تا بيرون آيند و تسليم شوند.

امن دانستن خانه کعبه توسط خداي متعال در حقيقت بيانگر اهميت امنيت است که اين بناي بسيار مقدس با آن توصيف شده است. اين صفت کعبه در آيات بسياري تکرار شده است. هم‌چنان‌که در سوره تين مکه مکرمه و شهر کعبه به «بلد امين» تشبيه شده است. علامه طباطبايي در اين باره آورده است:

مراد از هذاالبلدالامين مکه مشرفه است، و بلد امينش خواند، چون امنيت يکي از خواصي است که براي حرم تشريع شده و هيچ جاي ديگر دنيا چنين حکمي برايش تشريع نشده، و اين حرم سرزميني است که خانه کعبه در آن واقع است و خداي تعالي درباره آن فرموده: وَلَمْ يَرَوْا أَنَّا جَعَلْنَا حَرَمًا آمِنًا وَيُتَخَطَّفُ النَّاسُ مِنْ حَوْلِهِمْ [2].

در این سرزمین، انسان باید زیباترین رفتارها و نقش های زندگی خود را به نمایش بگذارد. اعمال و مناسک حج، همگی از شعائر الهی محسوب می شوندو باید حرمت آنها نگهداشته شود.  خدای متعال می فرماید: «لاتحلو شعائر الله» شما نمی توانید به راحتی گره از اسرار این شعائر باز کنید و به اسرار آنها پی ببرید. ولی ما این را می دانیم که در طول این سفر یک کار صرفا نمایشی ساده انجام نمی دهیم بلکه در این مجموعه یک نوع تربیت و یک نوع پیدا کردن خود و خدا و شکستن قید و بندهایی که ما را  به اسارت کشیده وجود دارد و باید چنین فرصتی را مغتنم شمرد.