1- برائت در آیین محمد صلى الله علیه و آله‏

برائت ابراهیمى در آیین جهانشمول اسلام همچنان استمرار یافته و به شكل نهایى خود مى‏رسد. ابراهیم مبارزه با اقطاب شرك و اندیشه بت‏پرستى را آغاز مى‏كند و محمد صلى الله علیه و آله به تكمیل آن مى‏پردازد. بت‏ها را از كعبه بیرون مى‏ریزد و خانه خدا را پاكسازى مى‏كند و با بت‏پرستان و مشركان به نبرد برمى‏خیزد و برائت از آنان را با بانگ بلند در موسم حج اعلام مى‏دارد.

آیات متعددى از قرآن به برائت از كافران و مشركان و نبرد با دشمنان خدا و بیزارى از اعمال و جرائم آنان فرمان مى‏دهد. از جمله در آغاز سوره مباركه ممتحنه، كه به اسوه بودن ابراهیم در امر برائت اشاره دارد، و همچنین در پایان آن سوره، مؤمنان را از دوستى با دشمنان خدا و آنان كه مورد غضب خداوند قرار گرفته‏اند برحذر داشته است.

در آغاز مى‏گوید:

یا ایها الّذین آمنوا لا تتّخذوا عدوّى و عدوّكم أولیاء تلقون الَیهم بالمودّة و قد كفروا بما جائكم من الحقّ‏

«اى كسانى كه ایمان آورده‏اید دشمن من و دشمنان خود را دوستان نگیرید و با آنها طرح دوستى نیفكنید، در حالى‏كه آنها به آیین راستین شما كفر ورزیده‏اند».

و در پایان مى‏فرماید: یا ایّها الّذین آمنوا لا تتولَّوْا قوماً غضب اللَّه‏ علیهم قد یئسوا من الآخرة كما یئس الكفّار من أصحاب القبور «اى ایمان‏آوردگان، با آن گروه كه مورد خشم و غضب خدا هستند دوستى نكنید، آنها از آخرت مأیوسند همانگونه كه كفار از اهل قبور ناامیدند».

هرچند مصداق بارزِ غضب شدگان، به قرینه موارد دیگر قرآن، یهودیانند اما مورد، مخصِّص نیست و دلیلى ندارد كه سایر غضب‏شدگان از اهل كتاب، كفار، منافقان، مشركان و یا سایر دشمنان اسلام را شامل نباشد؛ زیرا «الكفر ملّة واحدة» در هر حال این آیات با صراحت و قاطعیت مؤمنان را از دوستى با دشمنان خدا برحذر داشته و بر آن تأكید مى‏ورزد.

آیات دیگرى نیز در قرآن به چشم مى‏خورد كه پیامبر را به برائت از اعمال مشركان و مجرمان فرمان مى‏دهد، مانند:

«فَان عصوك فقُل انّى برى‏ءٌ ممّا تَعْملُون».

«پس اگر از فرمان تو سرپیچى كردند، بگو من از اعمال شما بیزار و روى‏گردانم».

و: «و انَا برى‏ءٌ ممّا تجرمون». «و من از جرائم شما برائت مى‏جویم». و بدین ترتیب برائت در اعتقاد و عمل مورد توجه قرآن قرار گرفته و به آن فرمان داده است.

2.رمى جمرات، نماد برائت‏

یكى از مناسك حج رمى جمرات و سنگ زدن به تندیس شیاطین است. این حكم نیز همانند سایر مناسك، برگرفته از سنت و سیره ابراهیم خلیل است كه هنگام عزیمت به منا به‏منظور قربان ساختن اسماعیل، با وساوس ابلیس روبرو شد و او را رجم كرد و راه خود را پیمود و زیباترین نمایش ایمان و عشق را متجلى ساخت. برخى روایات، رمى شیطان در جمرات را به آدم علیه السلام نیز نسبت داده‏است كه بدین‏وسیله ابلیس را از خود راندو بدین ترتیب ابراز تنفر از شیطان همزمان با تعبد و تسلیم در برابر خداى یگانه از آغاز تاریخ آدمیان در تار و پود حج تعبیه شده و از آن جدا شدنى نیست.

نكته اساسى، توجه حج‏گزاران به فلسفه رمى جمره و رجم شیاطین است. آیا مفهوم واقعى رمى، همان سنگ زدن به ابلیس و مجسمه سنگى اوست یا مفهوم وسیع‏تر و عمیق‏ترى وراى این عمل نمادین نهفته است؟

بدیهى است كه بینش اسلامى و حكمت الهى عمیق‏تر از آن است كه رمى جمره را به رمى ستون‏هاى بى‏جان و حتى خود شیطان محدود سازد! بلكه مى‏توان گفت: صف‏آرایى و نبرد مؤمنان را در برابر شیطان و صفات و مظاهر شیطانى و ابلیس‏ صفتان، در این مصاف ملحوظ داشته است.