اخلاق در حجّ‏

از جمله مسایلى كه در حجّ بر آن تأكید شده، نیكوسازى رفتار فردى و اجتماعى است. اهمیت این موضوع به اندازه اى است كه در متن احكام حجّ و در قرآن كریم بدان تصریح شده است.

حجّ گزار باید از لحظه «احرام» تا پایان مراسم پرشكوه حج، از هرگونه كنش منفى در رفتار و گفتار خویش بپرهیزد و جز یاد خدا و سخن زیبا از او سر نزند.

امام صادق از قول پدرش علیهما السلام چنین نقل مى‏كند:

 «لا یُعْبَأُ بِمَنْ یَؤُمُّ هذَا الْبَیْتَ اذا لَمْ یَكُنْ فیهِ ثَلاثُ خِصالٍ: خُلْقٌ یُخالِقُ بِهِ مَنْ صَحِبَهُ، اوْ حِلْمٌ یَمْلِكُ بِهِ غَضَبَهُ، اوْ وَرَعٌ یَحْجُزُهُ عَنْ‏ مَحارِمِ اللَّهِ.» (1)

به كسى كه آهنگ این خانه (كعبه) مى‏كند، اگر سه خصلت در او نباشد اعتنایى نمى‏شود، 1- اخلاق نیكى كه با رفیقانش خوشرفتارى كند. 2- بردبارى‏اى كه با آن خشمش را كنترل كند. 3- ورعى كه او را از محرّمات الهى باز دارد.

بنابراین ضرورت دارد كه زائر خانه خدا در كنشهاى مثبت و منفى خویش، در بعد فردى و اجتماعى، مراقب باشد كه مرتكب خلاف نشود، بامسؤولان ومأموران داخلى و خارجى، همسفران، حاجیان سایر كشورها، خدمه فرودگاه و منزل، رانندگان و ... رفتار خوش اسلامى‏داشته باشد، كسى را از خود نرنجاند، همدل و غمخوار یاران و مسلمانان باشد، بهداشت فردى و اجتماعى را مراعات كند، از هرگونه كمكى به همراهان دریغ نورزد.

امام زین العابدین علیه السلام با همه قدر و منزلتى كه داشت، در مسافرتها بطور ناشناس با قافله ها همراه مى‏شد و با آنان قرار مى‏گذاشت كه برخى نیازمندیهایشان را برآورده سازد. (2)

امام صادق علیه السلام فرمود: در نصایح لقمان به پسرش آمده است: «هر گاه با گروهى همسفر شدى؛ در كارها زیاد با آنان مشورت كن، بر روى آنان، فراوان لبخند بزن، در مورد زاد و توشه‏ات، سخاوتمند باش، هر گاه صدایت كردند، پاسخ گو، اگر به یاریت طلبیدند، بشتاب. پیوسته‏ خاموش باش و زیاد نماز بگذار. در شهادت به حق شركت كن. در حركت كردن با آنان موافقت كن، در انجام امور كوشا باش. اگر از تو وام خواستند به آنان بپرداز. حرف بزرگترها را بشنو و به درخواستشان پاسخ مثبت بده، ... فرزندم! براى هیچ كارى نماز را از اوّل وقت تأخیر نینداز و آن را با جماعت بخوان ... تا آنجا كه امكان دارد، صدقه بده. هر چه می ‏توانى كتاب خدا را تلاوت كن، حتّى هنگام سوارى، تسبیح و دعا را فراموش مكن ....» (3)

1. وسائل الشیعه، ج8، ص403
2. همان، ص 315.
3. همان، ص323.
4. اخلاق در حج ( الهامی نیا- طاهر زاده )