خَسف در معنی لغوی، یعنی فرو رفتن به زمین و به طور كلی در بسیاری از نقاط زمین واقع خواهد شد. ولی بعضی از نقاط بالخصوص اسم برده شده و بسیاری از آنها پیش از ظهور حضرت صاحب الامر (عجل الله تعالی فرجه الشریف) و برخی مقارن با ظهور و یا بعد از آن است.

حضرت رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) در حكایت شب معراج بعد از ذكر فتنه ها و فسادها فرمود: در آن هنگام سه خسف روی خواهد داد. خسفی در مشرق و خسفی در مغرب و خسفی در جزیرةالعرب.

حضرت امام باقر(علیه السلام) به جابر بن عبدالله انصاری فرمودند: دست و پا حركت مده تا علاماتی را كه ذكر می كنم ببینی، از جمله خسف قریه ائی از قرای دمشق كه آن را جابیه نامند.

امیرالمؤمنین علی علیه السلام فرمود: وقتیكه بیرقهای زرد با مادیانهای قرمز وارد شام شدند، منتظر خَسفی باشید در قریه ای از قرای شام كه آن را "خرسنا" گویند، سپس منتظر فرزند جگرخوار یعنی سفیانی باشید.

خَسف یا خرابی در مسجد جامع دمشق: عمار یاسر گفت: خسفی در طرف غربی مسجد دمشق واقع شود و دیوار مسجد دمشق خراب گردد.

خَسفی در بلاد جبل: عبدالله بن سنان به حضرت امام جعفر صادق(علیه السلام) عرض كرد: بلاد جبل كجاست كه بر ما روایت شده كه چون امر بر شما برگردد بعضی از آن خسف خواهد شد؟ فرمودند: در بلاد جبل موضعی است كه بحر گویند و به قم نامیده می شود. آن معدن شیعیان ماست. یعنی آنجا خسف نخواهد شد.*1

خسفی در بصره: حضرت امام جعفر صادق(علیه السلام) فرمود: پیش از قیام قائم از جهت زجر بردن مردم از معاصی آتشی در آسمان ظاهر خواهد شد و سرخی كه آسمان را بپوشاند و خسفی در بصره واقع خواهد شد و خونهایی كه در وی ریخته شود و خانه ها خراب شود و فنایی كه در اهلش افتد.* اعلام الوری، صفحه 429، نقل از کتاب یاد مهدی(علیه السلام)، تالیف محمد خادمی شیرازی صفحه 179

چهارمین نشانه از علائم حتمى که بعد از ظهور و قبل از قیام حضرت امام زمان(علیه السلام) روی می دهد، از نظر تسلسل زمانى خَسفِ سرزمین بیداء مى‏باشد.

بَیْدا در لغت به معناى دشت هموار، پهناور، خالى از سكنه و آب و علف مى‏باشد. در میان مكه و مدینه سرزمین پهناور و دشت ‏شن‏زارى است كه بَیْدا نام دارد. منظور از خَسفِ بیدا فرو رفتن سپاه عثمان بن عنبثه یا همان سفیانى ملعون در همین سرزمین بَیدا مى‏باشد.

هنگامى كه لشکر سفیانى پس از قتل و غارت در مدینه، در تعقیب حضرت امام مهدی(عجل الله تعالی فرجه الشریف) به سمت مكه حركت می كند و چون به این وادی برسند، در آنجا همه لشكر به جز دو نفر توسط زمین و به اَمر خدا بلعیده خواهند شد. آنها از مدینه منوّره به قصد تعقیب و معارضه با حضرت امام مهدى(علیه السلام) به سوى مكه معظمه حركت مى‏كنند، چون به سرزمین بَیدا رسیدند، جبرئیل امین(علیه السلام) فریاد برمى‏آورد كه‏ اى سرزمین بَیدا، این گروه ستمگر را در كام خود فرو ببر. پس زمین دهان باز مى‏كند و همه آنها را در كام خود فرو مى‏برد. از بررسى روایات مَلاحم و فِتَن روشن مى‏شود كه این حادثه در حدود یك ماه بعد از ظهور حضرت ولى عصر(علیه‌السلام) رخ مى‏دهد. بدین‏ترتیب خَسف بَیدا را نمى‏توان از نشانه‏هاى ظهور به معناى اَخَصّ كلمه به شمار آورد، بلكه باید آن را از نشانه‏هاى قیام حضرت دانست.

بر اساس روایات فراوانی، ظهور حضرت در روز جمعه، بیست و سوم ماه رمضان و قیام آن حضرت در روز عاشورا خواهد بود. بدین‏ترتیب میان ظهور و قیام دقیقاً سه ماه و هفده روز فاصله است كه دو نشانه از نشانه‏هاى حتمى در این فاصله رخ مى‏دهد: خسف بیدا و قتل نفس‏زكیه.

خسف بیداء یكى از نشانه‏هاى حتمى قیام حضرت ولى الله الاعظم، امام زمان(علیه‌السلام) مى‏باشد كه با هیچ خسف دیگرى قابل اشتباه نیست.

قرآن مجید در دو مورد پیرامون خسف بیدا سخن گفته:

« یَا أَیُّهَا الَّذِینَ أُوتُوا الْكِتَابَ آمِنُوا بِمَا نَزَّلْنَا مُصَدِّقاً لِمَا مَعَكُم مِن قَبْلِ أَن نَطْمِسَ وُجُوهاً فَنَرُدَّهَا عَلَى أَدْبَارِهَا ... »؛ اى كسانى كه كتاب داده شده‏اید، به آنچه فرو فرستادیم درحالیكه تصدیق كننده كتابى است كه با شماست، ایمان بیاورید، پیش از آنكه بر چهره‏هایى بزنیم و آنها را به پشت سر برگردانیم.*2

خداوند در این آیه اهل كتاب را از روزى بیم داده كه در آن روز بر چهره‏هایى زده مى‏شود و صورتشان به پشت سرشان برگردانیده مى‏شود. مبرّد گفته: این تهدید الهى تاكنون اتفاق نیفتاده، ولى به حال خود باقى است تا پیش از رستاخیز با مسخ شدن افرادى و برگشتن صورتهایشان به پشت سرشان تحقق پیدا كند.

اما اینكه این تهدید الهى كى اتفاق خواهد افتاد؟ روایات فراوان از پیشوایان معصوم داریم، كه به یك نمونه از آنها بسنده مى‏كنیم.

حضرت امام باقر(علیه السلام) در یك حدیث بسیار طولانى از سپاه سفیانى و جنایات وحشیانه آنها سخن گفته، در پایان از تعقیب نمودن حضرت صاحب الامر(عجل الله تعالی فرجه الشریف) توسط آنان و ورود آنها به سرزمین بیداء گفتگو كرده، مى‏فرماید: آن‏گاه منادى آسمانى ندا مى‏دهد: یا بَیْدا اَبیدى بِالْقَوم؛ اى سرزمین بیدا این گروه را نابود كن. پس زمین دهان مى‏گشاید و آنها را در كام خود فرو مى‏برد، به جز سه تن كه از تیره كلب هستند. خداوند صورت آنها را به پشت‏ سرشان برمى‏گرداند. آن‏گاه آیه را تلاوت كردند و فرمودند: این آیه در حق آنها نازل شده است. این حدیث به همین تعبیر از طریق عامه نیز از امام باقرعلیه السلام روایت شده است.

قرآن‏ كریم در آیه دیگرى فرموده: « وَ لَوْ تَرى اِذْ فُزِعوا فَلا فَوْتَ وَ اُخِذوا مِن مَكانٍ قَریبٌ» اگر آنان را مشاهده كنى كه دچار وحشت شده‏اند و رهایى ندارند و از مكان نزدیك گرفتار مى‏شوند.*3

در روایات فروان تأكید شده كه این آیه در مورد خسف بیدا نازل شده است.

امیرمؤمنان، حضرت امام علی ‏علیه السلام از گسیل داشتن لشكرى جرّار به مدینه توسط سفیانى سخن گفته و در پایان از فرو رفتن آنها در كام زمین در سرزمین بَیدا گفتگو نموده، مى‏فرماید: این است معناى كلام خداوند كه مى‏فرماید: « وَلَوْ تَرى اِذْ فُزِعوا».*4

همچنین در ضمن یك حدیث طولانى كه به صورت مكتوب براى معاویه ارسال نموده، از فرجام سیاه سفیانى و از فرو رفتن سپاه او در سرزمین بیدا با استشهاد به آیه یاد شده خبر داده، در پایان مى‏فرماید: آنها از زیر قدم‏هایشان در زمین فرو مى‏روند و كسى از آنها باقى نمى‏ماند، به جز گزارش‏گرى كه خداوند صورتش را به پشت سرش برمى‏گرداند. و در حدیث دیگرى از ساربانى سخن مى‏گوید كه شترش رَم مى‏خورد. او به دنبال شترش مى‏رود، چون بر مى‏گردد كسى را نمى‏یابد و سر نخى پیدا نمى‏كند، وى گزارش آنها را براى مردم بازگو مى‏كند.

ابوحمزه ‏ثمالى از امام زین العابدین(‏علیه السلام) روایت مى‏كند كه این آیه در مورد سپاه سفیانى است كه در سرزمین بیدا از زیر قدم‏هایشان گرفتار مى‏شوند.

در احادیث عامه تعداد لشكر سفیانى كه در بیدا هلاك مى‏شوند را 70000 نفر نقل كرده‏اند. در این احادیث هدف از این لشكركشى را پیكار با حجت خدا و تخریب خانه خدا بیان كرده‏اند.

در احادیث فراوانی از عملكرد سپاه سفیانى به ویژه از قتل و غارت آنها در شهر مدینه سخن رفته و گفته شده است: لشكریان سفیانى مدینه را ویران مى‏كنند، شدیدتر از واقعه حَرَّه.

داستان حرّه سیاه‏ترین كارنامه سپاه یزید بن معاویه است كه یك سال بعد از فاجعه كربلا به فرمان او در منطقه حرّه از محلّات مدینه منوره انجام یافت. فاجعه حرّه به قدرى شرم‏آور است كه هیچ مورّخى به خود اجازه نداده است مشروح آن را بر روى صفحات كاغذ منعكس كند. در مورد سپاه سفیانى و خَسفِ آنها در سرزمین بیدا، دامنه سخن بسیار گسترده است، امّا به جهت جلوگیری از اطالهء کلام، بحث به پایان می رسد.

پی‌نوشت:

*1- بلاد جبل، قم و قزوین و همدان و كردستان و كرمانشاه است.

*2- قرآن مجید، سوره نساء، آیه 47

*3- سوره سبا، آیه 51

*4- غیبت نعمانی، ترجمه محمد جواد غفاری، صفحه 422، باب 18، حدیث 14