نشست «حج، فرهنگ و هنر» در قم برگزار شد در چهارمین روز از هفته حج، هم‌اندیشی «حج، فرهنگ و هنر» با حضور جمعی از اساتید، روحانیون و دانشجویان به همت دانشجویان رشته‌های تبلیغ و ارتباطات حج و معاونت فرهنگی بعثه مقام معظم رهبری، در سالن جلسات سازمان حج و زیارت استان قم برگزار شد. عناوین و موضوعات این نشست عبارت بودند از: حج و رسانه توسط دکتر اسماعیلی طبا، حج و هویت اسلام توسط دکتر محمدرضا احمدی، جلوه های هنری حج توسط حجت الاسلام  دکتر نهاوندی، حج و ارتباطات توسط دکتر خانمحمدی، حج و الگوی های فرهنگی توسط دکتر هاشمیان. درآغاز نشست  حجت الاسلام والمسلمین عسگری به حاضرین خیر مقدم گفتند و سخنران جلسه را به سخنرانی دعوت نمودند. اولین سخنران این نشست حجت الاسلام والمسلمین دکتر خانمحمدی با موضوع «حج و رسانه » بودند. ایشان با اشاره به آیه شریفه «و أَذِّن فِی النَّاسِ بِالْحَجِّ یَأْتُوکَ رِجَالًا وَعَلَى کُلِّ ضَامِرٍ یَأْتِینَ مِن کُلِّ فَجٍّ عَمِیقٍ» جامعه آرمانی را جامعه ای دانستند که افراد بدون ترس با هم ارتباط داشته باشد.  و یکی از مؤلفه‌های حج را حوزه خصوصی آن دانستند که جدا از حوزه عمومی در حج است  در حوره عمومی می خواهیم به اجماع جهانی برسیم. اینکه حج در کجا انجام می شود؟ در کعبه که همان مسجد است.  در حج خدا محوری داریم و یک آن برابری را در حج  تجربه می‌کنیم . سر تراشیدن اوج خضوع است که در حج همه باید انجام بدهند در هر سمت و منصبی که باشند. در حج تلاش و کوشش جمعی را یاد می گیریم  هر منسکی حکمت و اسراری دارد، مشعر محل عقلانیت حج است و  امنیت یکی از مؤلفه های عقلانیت است. مقام معظم رهبری می فرماید: موسم حج، فصل بهار معنویت و درخشش توحید در آفاق جهان است؛ و آئین حج، چشمه ى زلالى است كه میتواند حج گزار را از آلودگیهاى گناه و غفلت، پاك سازد و نورانیتِ فطرت خداداد را به جان و دل او باز گرداند. رها كردن لباس تفاخر و تمایز در میقات حج و درآمدن به لباس همگانى و یكرنگ احرام، نشانه و نماد یكرنگىِ امت اسلامى و فرمان  اتحاد و همدلى مسلمانان در همه جاى جهان است. شعار حج از سوئى: فَالهُكُم اِلهٌ واحِدٌ فَلَه اَسِلموا وَ بَشِّرِ المُخبِتین است، و از سوئى؛ و المَسجِدِ الحَرامِ الَّذى جَعَلنه لِلنّاسِ سَوآءَ العاكِفُ فیهِ وَ الباد. و چنین هست كه كعبه، افزون بر نمایندگىِ كلمه ى توحید، مظهر توحید كلمه و برادرى و برابرى اسلامى هست. دومین سخنران این نشست حجت الاسلام سیدمحمد حسین هاشمیان بود که موضوع سخنرانی او حج و الگوی های فرهنگی بود. وی در این نشست با اشاره به حج و ظرفیت های آن در تحول الگوهای فرهنگی، اظهار داشت: از فرهنگ تعاریف زیادی بیان شده است كه یك تعریف كه به نوعی تلفیق از این تعاریف است فرهنگ را در چهار سطح باورها، ارزش ها، نمادها و رفتارهایی تعریف می كند كه مشترك بین اعضای یك جامعه است. عضو هیأت علمی دانشگاه باقر العلوم(ع) با بیان این كه حقیقتا حج در هر كدام از این چهار سطح كاركردهای خاص خودش را دارد، ابراز داشت: حج در لایه باورها و در حوزه اقامه توحید و ترویج و بسط فرهنگ توحیدی نقش عمده ای دارد؛ اگر در لایه باورها به ركن توحید بسنده نكنیم در بعد انسان شناسی هم تحولاتی كه فرهنگ حج از خود بر جای می گذارد قابل رصد و پیگیری است. ظرفیت فرهنگی حج در لایه باورها و ارزش ها وی افزود: در این سطح شاید بتوان گفت مهمترین ارزش هایی كه از ظرفیت حج در لایه تحولات فرهنگی بهره برداری می شود ظرفیت صبر و استقامت است؛ حاجی در گذشته یك دوره بسیار طولانی از كاشانه و كار رها می شد و به حج عظیمت می كرد، الان هم نزدیك 50 روز از خانه و خانواده دور می شود؛ همدردی و مواسات نیز از ارزش های دیگر حج است، با توجه به این كه حاجی ها از هرطبقه ای از طبقات اجتماعی كه باشند در یك هیأت واحد قرار می گیرند. حجت الاسلام هاشمیان به ظرفیت نظم و تعاون به عنوان یكی دیگر از لایه های ارزشی حج اشاره كرد و عنوان داشت: نظم در حج با توجه به مناسك دقیق و در یك بازه زمانی مشخص چشم گیر است؛ این كه باید وقوف، محرم شدن و رمی جمرات، قربانی كردن و ادعیه در یك بازه زمانی مشخص باشد مسأله ای مهم و غیر قابل چشم پوشی است. وی افزود: مفاهیم ارزشی دیگری همچون زهد و قناعت نیز در حج تبلور پیدا می كند و حج در جامعه مدرن و رفاه زده امروز كه حتی مسلمین هم درگیر آن شده و جامعه را از مسیر تعالی خارج كرده است، یك دوره كنار گذاشتن فرهنگ غرب و رجوع به ارزش های اصیل اسلامی است. لایه نمادهای حج مغفول مانده است. عضو هیأت علمی دانشگاه باقر العلوم(ع) با اشاره به ظرفیت حج در لایه نمادها، ابراز داشت: حج آمیخته ای از نمادها است و از همین رو مناسك حج نیازمند معنا شناسی است؛ ظرفیت نشانه و نماد، ظرفیتی عظیم در حوزه فرهنگ است كه رسانه ای شدن، هنری شدن و ماندگار شدن یك فرهنگ را در پی می آورد و فریضه حج از این جهت نسبت به فرایض دیگر برتری دارد؛ رمی جمرات، لباس احرام، مشعر و منا مبتنی بر حقایقی بسیار زیبا است كه البته ما از این حوزه كمتر پرداخته ایم. وی یادآور شد: در لایه چهارم یعنی سطح رفتارها، تعابیر قرآن جالب است؛ برخی رفتارهایی كه شاید در زمان هایی دیگر مشكلی نداشته باشد در حج حرام می شود كه از جمله آن جدال است كه حتی اگر شخص برحق باشد نكوهش شده است و از طرفی رفتارهایی كه در زمان های دیگر بر انسان واجب نبوده است در حج به عنوان یك فریضه مطرح می شود. فرهنگ موضوعی مشترك بین اعضای جامعه حجت الاسلام هاشمیان با تأكید بر این كه قید مشترك بودن بین اعضای جامعه در تعریف فرهنگ بسیار مهم است، عنوان كرد: هرچه قدر افرادی كه پایبند به نظام فرهنگی هستند در لایه ای از باورها مشترك باشند، فرهنگ قوی تری دارند و در حج نیز همین طور است كه افراد با وجود داشتن خرده فرهنگ ها با هم متحد می شوند كه در جای دیگر شاهد آن نیستیم غیر از اربعین كه چندسالی است به شكر خدا رونق خوبی گرفته و ظرفیت فرهنگی بسیار بالایی را ایجاد كرده است. عضو هیأت علمی دانشگاه باقر العلوم(ع) گفت: اگر سیاست های غلط آل سعود نبود می توانستیم از ظرفیت عظیم حج در سطح جهان استفاده كنیم ولی امروز نیز اگر خرده فرهنگ را مدیریت كنیم و اختلاف را كنار بگذاریم می توانیم بسیاری از مناقشات و تعارضات را كه دشمن از آن سوء استفاده می كند به سادگی حل كنیم؛ حج باید فرهنگی جهانی و فرازمانی و فرامكانی بشود تا مواجهه فعالی در جبهه فرهنگی داشته باشیم. سخنرانی بعدی حجت الاسلام دکتر اسماعیلی طبا بود که با موضوع حج و رسانه سخنرانی کردند. ایشان با اشاره به اینکه حج خود یک رسانه است خاطر نشان کردند مناسک حج یکی از فروعات دینی است که بسیار تاثیر گذار است رسانه محل برخورد پیام و گیرنده پیام است. اما کارکرد پنهان رسانه یعنی برقرار کننده جریان ارتباط و پیام رسانی آن، حج یک رسانه عظیم و یک مولتی مدیا است که از ابزارهای رسانه‏ای برای تبیین خود استفاده می‎کند.‎ محرومیت از حج در حقیقت محرومیت از یک رسانه است؛ حج بزرگترین رسانه ما در جهان اسلام است که محرومیت از حج باعث  محرومیت ما از یک رسانه بسیار مهم است. حج کارکردهای عمومی دارد مانند: وحدت، قدرت اسلام، اطلاع از وضع همدیگر اما در بخش رسانه ، حج آموزش زندگی دسته جمعی است. حج علاوه بر رسانه بودن یک رسانه کاریزماتیک هم هست . امسال رسانه ها در هفته حج یک وظیفه خاصی دارند چیزی که بسیار کم کار شده است بحث اسرار و معارف همچنین بحث از بین بردن آثار و اماکن اسلامی است. فیلم یا سریال های تلویزیونی که محورش حج باشد ساخته نشده است چه خوب است صدا وسیما این کار را شروع کند. حج قبل از انقلاب و بعد از انقلاب خیلی تفاوت دارد حجی که بعد از انقلاب امام خمینی رحمه الله علیه راه اندازی کرد حجی است که اسلام را به همه جهان معرفی کرده است. سخنران بعدی حجت الاسلام دکتر نهاوندی بود که با موضوع جلوه های هنری حج سخنرانی کردند. ایشان گفتند: هنر از سنخ کمال وجودی است هنر فقط لذت حسی ندارد بلکه هدف هنر میل به حقیقت است. که از ویژگی های هنر وحیانی است اما موضوع هنر الحادی بحث شهوانی است . صفا و مروه یعنی  عشق و عقل است هنر وحیانی دل را به همراه دارد . در عناصر محوری هنر وحیانی: عقل دیده می شود.  در هنر وحیانی هنر وحدت بخش است در حج بی رنگی در حین داشتن رنگ دارد! فرم هندسی حج ، معماری اسلامی ، معماری خود کعبه،  تعادل و توازن که خانه کعبه را در وسط کره زمین قرار دارد  همه و همه نشان می دهد که کعبه نشان قدرت و استواری است.