گروه فقه و حقوق پژوهشكده حج و زیارت با همكاری موسسه فقاهت و تمدن سازی اسلامی  نشست علمی «بررسی فقهی رفتارهای افراطی در عزاداری اهل بیت (ع) » را در تاریخ 20 مهرماه  1394 برگزار كردند.   به گزارش پایگاه اطلاع رسانی حج، این نشست علمی با سخنرانی حجت الاسلام محمدتقی اكبر نژاد، و دبیری حجت الاسلام حمید كمالی اردكانی در مركز فقهی ائمه اطهار(ع) برگزار شد. حجت الاسلام اكبر نژاد با بیان این‌كه فقها بروز هرگونه رفتاری در عزاداری كه دور از كرامت انسان باشد را به طور اولیه حرام می‏دانند، گفت: افراط در احساسات، به عقلانیت شیعیان و آرمان‏های كربلا آسیب می‏زند و زمینه انحراف را پدید می‏آورد.   ایشان در تشریح واژه حزن اظهار داشت: عزاداری برای امام حسین(ع) شامل هر گونه حزنی می‏شود؛ گرفتگی ظاهر، پوشش لباس های خاص، گریه، نوحه، لطمه كردن سر و صورت و سینه، داد و فریاد، قمه زنی و اموری مانند این ها از جمله مصادیق حزن محسوب می‏شوند. وی با طرح چند سؤال درباره حد و اندازه حزن برای اهل بیت(ع) ابراز كرد: باید بررسی شود كه آیا از نظر فقهی، حدی برای اظهار عزا وجود دارد؟؛ اگر حدی وجود دارد، این حد تا كجا است؟؛ حد آن خوف مرگ است یا ضررهای شدید یا شدت جزع؟ وی با نكوهش حركت‏ های افراطی در عزاداری ادامه داد: در این نشست ثابت می‏شود كه جزع شدید و هر گونه حركت‏های افراطی ناصواب است؛ در این سطح جزع، تفاوتی میان پیامبر اسلام(ص) و اهل بیت(ع) ایشان با سایر مردم وجود ندارد؛ موارد استثناء ناظر به جزع غیر شدید مانند طول گریه است. حجت الاسلام اكبر نژاد در تشریح روش بحث این نشست علمی گفت: در آغاز باید به دنبال آن باشیم كه آیا در این مسأله اصل اولیه‏ ای وجود دارد تا در موارد شك به آن رجوع كنیم و به عبارتی حكم اولیه و عام را ثابت كنیم؛ سپس باید بررسی شود كه آیا امام حسین(ع) از این حكم اولیه استثناء شده است؟ وی ادامه داد: داغ‏دار و عزادار شدن از امور فطری است كه انسان ها به طور طبیعی با آن مواجه می‏شوند؛ بنابراین اصل عزاداری از مطالبات فطری ما است و مقاومت در برابر آن منجر به بیماری‏های جسمی و روانی می‎‏شود. این كارشناس فقهی جزع شدید را نوعی اعتراض به خداوند دانست و تصریح كرد: این یك مطلب روشن است كه جزع و فزع شدید، افزون بر اعتراض به اراده خداوند متعال، نوعی بی ادبی نسبت به محضر مالك عالم است. وی افزود: تعلق شدید به دنیا منافی كرامت انسانی و شخص داغ‏دار است و هم می‏تواند منجر به بیماری‏های جسمی و روحی شود؛ عقلای جهان نیز بر این مطلب تأكید كرده‏اند و بی‏تابی شدید در برابر حوادث روزگار را نكوهش می‏كنند. حجت الاسلام اكبر نژاد اظهار داشت: فرقی میان بزرگان دین و دیگران نیست؛ چرا كه بی‏تابی شخص عزادار هیچ مشكلی را برطرف نمی‏كند و افراط در احساسات، بر عقلانیت شیعیان و آرمان‏های كربلا آسیب می‏زند و زمینه انحراف را پدید می‏آورد. وی با انتقاد از سبك‏های برخی مداحان تصریح كرد: یكی از عواملی كه باعث ورود احساسات افراطی در عزاداران می‏شود، استفاده مداح از سبك‏های غنایی در مداحی است؛ چنین سبك‏هایی عقلانیت را از عزاداران می‏گیرد و منجر به بروز احساسات و كارهای افراطی می‏شود كه در شأن اهل بیت(ع) نیست. اكبر نژاد درباره گریه كردن در عزاداری اظهار داشت: هیچ یك از فقها در این مطلب كه عزاداری به معنای گریه بر مؤمن، مطلوب است و ثواب دارد، تردید نكرده ‏اند؛ فقها بروز هر گونه رفتاری در عزاداری كه دور از كرامت انسان باشد را به طور اولیه حرام می‏دانند. وی با ذكر برخی روایات به اثبات حرام بودن جزع شدید پرداخت و ادامه داد: جابر نقل می‌كند كه از امام باقر(ع) پرسیدم جزع چیست؟؛ فرمود، بدترین جزع‌ها، فریاد كردن به وا ویلا و لطمه زدن بر صورت و سینه و تراشیدن موهای بالای پیشانی است و كسی كه نوحه خوانی برپا كند، صبر را ترك كرده و به راه ناحق رفته است؛ اما كسی كه صبر كند و «انا لله و انا الیه راجعون» بخواند و حمد خدای عزّوجل را كند، راضی به صنع و عمل خدا شده و اجرش بر خداست و كسی كه چنین نكند، قضای حتمی خدا بر او جاری شده است، در حالی كه خودش نكوهش شده و اجرش از بین رفته است. این كارشناس مذهبی ادامه داد: بر اساس روایت دیگری كه در تهذیب الاحكام، جلد 8، صفحه 325 آمده، لطمه زدن كفاره دارد؛ همچنین در دعائم الاسلام، جلد 1، صفحه 226 عزاداری افراطی حرام دانسته شده و شخصی كه پیراهن خود را در مصیبت مرگ شخصی چاك می كند، در آتش جهنم برای او جایی معین خواهد شد. حجت الاسلام اكبر نژاد درباره استثناء اهل بیت(ع) از این احادیث گفت: برخی معتقدند كه پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) به طور كلی یا امام حسین(ع) به طور اختصاصی از این ضابطه عمومی استثناء شده‏ اند و جزع شدید برای ایشان مجاز است؛ برای تشخیص این ادعا به دو دسته از روایان هماهنگ و مخالف با این نظریه می‏پردازیم. وی به روایتی از حضرت علی(ع) در صفحه 355 نهج البلاغه اشاره كرد و اظهار داشت: حضرت علی(ع) در هنگام غسل پیامبر(ص) فرمودند، با مرگ تو رشته ‏ای پاره شد كه در مرگ دیگران انگونه قطع نشد؛ مصیبت تو، دیگر مصیبت دیدگان را به شكیبایی واداشت و همه را در مصیبت تو یكسان عزادار كرد؛ اگر به شكیبایی امر نمی‏كردی و از بی‏تابی نهی نمی‏فرمودی، آنقدر اشك می‏ریختم تا اشك‏هایم تمام شود. حجت الاسلام اكبر نژاد در بخش دیگر به روایاتی كه موافق به جزع شدید برای اهل بیت(ع) بود پرداخت و ابراز كرد: مرحوم نائینی بر اساس برخی روایات از اهل بیت(ع) معتقد بود كه جزع شدید، حرام نیست و مادامی كه حكم ثانویه ‏ای نظیر، اقدام به هلاكت نفس و اضرار فاحش صدق نكند، جزع كردن به هر قسمتی كه باشد، خالی از اشكال است. وی ادامه داد: این روایات را باید در كنار روایات پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) كه درباره نهی از لطمه و جزع شدید است قرار داد. این كارشناس فقهی در نتیجه گیری این نشست علمی تصریح كرد: نباید سیره زندگانی و قول ائمه معصوم(ع) را از هم جدا كنیم؛ هیچ كدام از امامان معصوم(ع) در تاریخ گریبان چاك نداده‏ اند و در مصیبت اهل بیت(ع) افراط نكردند.